Bigos, nazywany często "królem polskich dań jednogarnkowych", to potrawa, która łączy w sobie wszystko, co najlepsze w polskiej kuchni: bogactwo smaków, prostotę przygotowania i długą historię. Ten gęsty, aromatyczny gulasz z kapusty, różnych rodzajów mięsa i grzybów to danie, które zyskuje na smaku z każdym podgrzaniem. W tym artykule podzielę się tradycyjną recepturą na bigos, która od pokoleń przekazywana jest w mojej rodzinie.
Historia bigosu w polskiej tradycji
Bigos ma długą i bogatą historię w polskiej kuchni, sięgającą czasów królewskich. Nazwa potrawy wywodzi się prawdopodobnie od niemieckiego słowa "begossen", oznaczającego polany sosem. Początkowo bigos był daniem przygotowywanym przez myśliwych z dziczyzny i kapusty, stąd jego alternatywna nazwa - bigos myśliwski.
W czasach szlacheckich bigos był przygotowywany z resztek z uczt, do których dodawano kapustę i przyprawy. Z czasem stał się potrawą przygotowywaną przez wszystkie warstwy społeczne, a każdy region i każda rodzina wypracowała własną wersję tego dania.
Co ciekawe, bigos był też potrawą, którą można było przechowywać przez długi czas. W zimne, zimowe dni, garnek z bigosem trzymano na śniegu lub mrozie, a następnie podgrzewano go wielokrotnie. Każde odgrzanie intensyfikowało smak potrawy, dlatego mówi się, że "bigos najlepiej smakuje na trzeci dzień".
Składniki
- 1 kg kiszonej kapusty
- 500 g białej kapusty (słodkiej)
- 300 g wędzonego boczku
- 300 g kiełbasy wędzonej (najlepiej wiejskiej)
- 300 g łopatki wieprzowej
- 200 g wołowiny (opcjonalnie)
- 50 g suszonych grzybów (borowiki lub podgrzybki)
- 2 duże cebule
- 2 jabłka (kwaśne, np. Antonówki)
- 100 ml czerwonego wytrawnego wina (opcjonalnie)
- 2 łyżki koncentratu pomidorowego
- 4 ziarna ziela angielskiego
- 2 liście laurowe
- 1 łyżeczka kminku
- 1 łyżeczka jałowca (zmiażdżonego)
- 2 łyżki suszonej śliwki (opcjonalnie)
- Sól i pieprz do smaku
- 2 łyżki smalcu lub oleju do smażenia
Przygotowanie
Przygotowanie wstępne:
- Suszone grzyby namocz w ciepłej wodzie na 2-3 godziny. Po namoczeniu, ugotuj je w tej samej wodzie do miękkości (około 20-30 minut). Odcedź, zachowując wywar. Grzyby posiekaj drobno.
- Jeśli kiszona kapusta jest bardzo kwaśna, możesz ją wypłukać w zimnej wodzie, a następnie odcisnąć. Kapustę kiszoną posiekaj drobno.
- Białą kapustę poszatkuj cienko i blanszuj w osolonej wodzie przez 5 minut. Odcedź.
- Mięsa (wołowinę i wieprzowinę) pokrój w kostkę o boku około 2 cm.
- Boczek i kiełbasę pokrój w kostkę.
- Cebule posiekaj drobno.
- Jabłka obierz i zetrzyj na tarce o grubych oczkach.
Przygotowanie bigosu:
- W dużym garnku z grubym dnem rozgrzej smalec lub olej. Zeszklij na nim cebulę.
- Dodaj pokrojoną wołowinę i łopatkę wieprzową. Smaż, aż mięso lekko się zarumieni.
- Dodaj pokrojony boczek i kiełbasę. Smaż przez 5 minut, aż tłuszcz się wytopi, a mięsa zaczną się rumienić.
- Dodaj kapustę kiszoną i słodką. Wymieszaj dokładnie.
- Wlej wywar z grzybów, dodaj posiekane grzyby, przyprawy (ziele angielskie, liście laurowe, kminek, jałowiec), koncentrat pomidorowy i wino, jeśli używasz.
- Doprowadź do wrzenia, a następnie zmniejsz ogień i duś pod przykryciem przez około 1,5-2 godziny, od czasu do czasu mieszając.
- Dodaj starte jabłka i suszone śliwki (jeśli używasz). Gotuj jeszcze przez 30 minut.
- Dopraw solą i pieprzem do smaku. Jeśli bigos jest zbyt kwaśny, można dodać łyżeczkę miodu lub cukru dla zrównoważenia smaku.
- Ideałem jest odstawienie bigosu na 1-2 dni i podgrzewanie go kilkukrotnie - każde podgrzanie udoskonala jego smak.
Porady:
- Jeśli masz możliwość, przygotuj bigos kilka dni przed podaniem - z każdym dniem zyskuje na smaku.
- Bigos można przechowywać w lodówce do tygodnia, a nawet dłużej, jeśli regularnie go podgrzewamy do wrzenia.
- Do bigosu można dodać różne rodzaje mięs - dobre wyniki daje użycie dziczyzny, jeśli masz do niej dostęp.
- Tradycyjnie bigos gotowany był w żeliwnym lub glinianym garnku, który równomiernie rozprowadzał ciepło i zapobiegał przypaleniu.
- Jeśli lubisz ostrzejszy smak, możesz dodać łyżeczkę ostrej papryki lub świeżego chili.
- Bigos doskonale nadaje się do zamrożenia - możesz przygotować większą ilość i zamrozić porcje na później.
Podawanie bigosu
Bigos najlepiej smakuje podany gorący, z kromką świeżego, chrupiącego chleba, który doskonale nadaje się do maczania w aromatycznym sosie. Tradycyjnie do bigosu podaje się również kieliszek wódki, która pomaga w trawieniu tej dość ciężkiej potrawy.
W elegantszej wersji bigos można podać w chlebowych miseczkach - wydrążonych małych bochnach chleba, które po nasączeniu sosem stają się pysznym dodatkiem do dania.
Bigos to również doskonałe danie na zimowe wycieczki - zapakowany w termos zachowuje ciepło przez długi czas i dostarcza energii potrzebnej podczas zimnych dni.
Bigos w kulturze
Bigos zajmuje wyjątkowe miejsce w polskiej kulturze i literaturze. Słynny opis bigosu znajdujemy w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza, gdzie potrawa ta jest opisana z ogromnym pietyzmem i miłością. Mickiewicz określa bigos jako "arcydzieło kuchni i pieśni" i poświęca mu kilkadziesiąt wersów swojego narodowego eposu.
Bigos jest również nieodłącznym elementem polskich tradycji świątecznych, zwłaszcza w okresie Bożego Narodzenia. W wielu domach przygotowuje się go w Wigilię (choć bez mięsa, jako postny) lub w pierwszy dzień świąt. Jest też tradycyjnym daniem podawanym podczas polowań, karnawału i innych zimowych uroczystości.
Bigos to więcej niż tylko potrawa - to część naszej narodowej tożsamości, łącząca w sobie historię, tradycję i niepowtarzalny smak polskiej kuchni. Zachęcam wszystkich do przygotowania tego wyjątkowego dania i odkrycia, dlaczego od wieków cieszy się ono tak wielką popularnością w naszym kraju.
Pamiętajcie - kluczem do dobrego bigosu jest nie tylko odpowiedni dobór składników, ale przede wszystkim cierpliwość. To danie, które wymaga czasu, ale wynagradza nas bogactwem smaków i aromatów.
Smacznego!
Komentarze (2)
Tomasz Nowicki
7 listopada 2023Świetny przepis! Próbowałem już wielu wersji bigosu, ale ta z dodatkiem jabłek i śliwek daje naprawdę wyjątkowy smak. Faktycznie, najlepiej smakował na trzeci dzień. Moim sekretem jest dodanie odrobiny wędzonych śliwek - dodają wspaniałego aromatu.
Aleksandra Lewandowska
10 listopada 2023Dziękuję za ten przepis! Od lat szukałam idealnej receptury na bigos i wreszcie ją znalazłam. Dodałam trochę dziczyzny, którą dostałam od brata myśliwego, i efekt przeszedł moje najśmielsze oczekiwania. Podczas ostatniego spotkania rodzinnego wszyscy prosili o dokładkę!
Dodaj komentarz